De Vakantietotaalclub

Een man die in Madrid naakt het verkeer regelt, een landgenoot die in het vliegtuig door het lint gaat. Ambassades hebben steeds meer werk van verwarde Nederlanders.

Nederlandse ambassades verlenen vaker hulp aan landgenoten die in verwarde toestand in het buitenland worden aangetroffen. Ongeveer zestig keer per jaar worden Nederlanders met psychiatrische problemen met consulaire hulp gerepatrieerd.

Dat zijn pakweg dubbel zoveel zaken als tien jaar geleden, zegt Tessa Martens, clusterhoofd bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. 'De oorzaak van die stijging weten we niet precies. Maar reizen is natuurlijk veel gemakkelijker geworden, via internet zijn vluchten zo geboekt.'

Het gaat van de 18-jarige backpacker die na zijn eindexamen door Latijns-Amerika reist en daar de kluts kwijtraakt, tot de gepensioneerde man die na het overlijden van zijn vrouw psychisch verward in het vliegtuig stapt. Het is ook meermaals voorgekomen dat een Nederlander tijdens een spirituele reis in een ashram in India het zicht op de werkelijkheid kwijtraakte.

Soms kloppen lokale autoriteiten bij een Nederlandse ambassade aan omdat iemand overlast veroorzaakt. 'Het is voorgekomen dat iemand in Madrid naakt het verkeer stond te regelen', zegt Martens. 'Of dat mensen reuring veroorzaakten op een als heilig beschouwde plek, zoals een tempel.' In andere situaties is het de familie in Nederland die zich zorgen maakt omdat iemand verwarde berichten stuurt. Soms meldt een patiënt zichzelf bij de ambassade omdat het niet goed gaat.

Kwesties komen vooral bij de consulaire afdeling van Buitenlandse Zaken terecht wanneer een reiziger geen reis- of aanvullende zorgverzekering heeft die zorg en repatriëring dekt. Het ministerie betaalt nooit voor zorg, maar probeert familieleden in Nederland dan zover te krijgen dat zij psychische hulp en de terugreis financieren. 'Als de directe familie het niet kan betalen, wordt er soms via een soort crowdfundingactie geld ingezameld bij ooms, neven en nichten om toch het ticket bij elkaar te krijgen', zegt Martens.

Maar niet altijd is de familie bereid te betalen. 'Als het al de zoveelste keer is dat iemand in het buitenland in de problemen raakt, denken familieleden: niet wéér', zegt Martens. Als de familie weigert, wordt bijvoorbeeld contact gezocht met de werkgever van de patiënt of het UWV, in geval van een uitkering, om op die manier de thuisreis te financieren.

Geen goede verzekering

Een verward persoon kan alleen vrijwillig worden gerepatrieerd. Maar soms ziet een reiziger zelf niet in dat er een probleem is en wil hij of zij in het buitenland blijven. De ambassade probeert iemand dan toch te overtuigen. 'We willen voorkomen dat de situatie verder uit de hand loopt en iemand bijvoorbeeld in het buitenland in de gevangenis terechtkomt, verstoken van de juiste zorg', zegt Martens.

Als iemand het land echt niet wil verlaten, probeert de ambassade contact te krijgen met de behandelend arts in Nederland. De arts wordt dan in contact gebracht met een lokale medicus zodat die geadviseerd kan worden over de beste behandeling of medicatie om iemand stabiel te krijgen. 'Vaak ziet de persoon na een tijdje wel in dat het beter is om terug te keren naar huis', zegt Martens.

Is er wel een goede verzekering, dan verloopt de hulp via een alarmcentrale. Bij de gezamenlijke verzekeraars worden jaarlijks zo'n vijfhonderd gevallen gemeld van reizigers die dringend psychische hulp nodig hebben, zegt Wiljo Meester. Hij werkt bij Health Care Special Services, een bedrijf dat in opdracht van verzekeraars of het ministerie van Buitenlandse Zaken zorgverleners naar het buitenland stuurt als iemand niet meer alleen kan of mag reizen. 'Dat aantal is in principe stabiel', zegt Meester. 'Maar het probleem is dat mensen de laatste tijd vaker zonder goede verzekering op pad gaan, vermoedelijk door de crisis. Daarom komen er waarschijnlijk meer zaken op het bordje van de ambassade terecht, en soms bellen familieleden ook direct met ons

Meester repatrieert met zijn bedrijf al 35 jaar patiënten uit het buitenland. In een kwart van de gevallen zijn dat 'blanco dossiers': mensen die nooit eerder klachten hebben gehad. De overige 75 procent was eerder in behandeling voor psychische problemen.

Volgens Meester kan reizen sluimerende psychische klachten verergeren. 'Mensen onderschatten vooraf de impact van het verblijven in een vreemde, exotische cultuur, in een land waar je de taal niet spreekt. Je ziet bovendien dat het vaker misgaat wanneer mensen alleen op reis gaan.'

Een van de problemen bij repatriëring is dat luchtvaartmaatschappijen passagiers weigeren als die zich op het vliegveld al vreemd gedragen. De gezagvoerder kan besluiten dat het risico dat het in de lucht misgaat, te hoog is. Dan is het soms nodig dat een familielid of verpleegkundige afreist naar het vakantieland om iemand rustig en 'fit to fly' te krijgen.