De Vakantietotaalclub

Irritaties zijn bijna onvermijdelijk voor wie op groepsreis gaat. Maar die hoeven niet tot conflicten te leiden. 'Het ligt meestal niet aan het feit dat iemand dik pindakaas op zijn brood smeert.'

Psycho-tours
 Arthur Hofstad, tegenwoordig beleidsmedewerker bij de Gelderse Milieufederatie, begeleidde vlak na zijn afstuderen een aantal fietsreizen van Cycletours. 'Dat werd in de volksmond ook wel Single- of Psycho-tours genoemd. Ik vind het jammer dat het in die hoek wordt gedrukt, al heeft elke groep inderdaad zijn bespreekgevallen. Dat zijn de lunatics, de weirdo's, vaak de mensen die niet alleen op vakantie kunnen of durven, die te lang bij papa en mama in huis hebben gewoond, en die je bij het sla wassen nog aan het handje moet houden.'

Er bestaat een flinke markt voor de 'actieve' of 'avontuurlijke' groepsreis. Veel reisorganisaties hebben die groepsreizen in hun pakket. Bekende spelers als Baobab, Sindbad Reizen en SNP noemen elk een aantal van tienduizend 'pags', jargon voor passagiers,per jaar, Koning Aap Reizen en Shoestring hebben er samen achttienduizend, Mambo Outdoor Travel heeft er duizend en Aktiva Tours 2500 per jaar. De groepsreis is dé oplossing voor wie geen vakantiepartner heeft, maar niet in zijn dooie eentje op pad wil gaan. Al gaan ook veel stelletjes en vriendinnenkoppels mee, die er geen zin in hebben om alles zelf uit te zoeken ­ vervoer, verblijf, routes en highlights. De reizen zijn er in soorten en maten; soms staat het programma voor 24 uur per dag vast, andere organisaties delen alleen een routebeschrijving uit en laten het aan de deelnemers over of ze bijvoorbeeld samen willen eten of niet. Er zijn ook organisaties bij wie de deelnemers het programma ter plekke helemaal zelf bepalen. Een leuke manier om nieuwe mensen te leren kennen. Is het ook altijd leuk?

'In een groep van tien tot vijftien mensen vind je altijd wel een bondgenoot', is de ervaring van Hofstad. 'Maar hoe leuk de groep in zijn geheel is, is echt een kwestie van geluk. Je kunt net de pech hebben dat er zes stelletjes meegaan, en dat de drie singles in het gezelschap elkaar niet kunnen uitstaan, maar toch tot elkaar veroordeeld zijn. Dat kan zomaar gebeuren, en dat is dan echt zonde van het geld.'

Nieuwe liefdes
 Rianne Gerritsen (28), beleidsmedewerker bij de gemeente Tilburg, had duidelijk pech. Ze maakte met veel plezier diverse reizen met de Europese Studenten Vereniging, tot ze vorig jaar een van de oudste deelnemers bleek. Het werd tijd om eens wat anders te gaan doen, en dat werd een week Italië met Cirkel Reizen, voor singles tot veertig jaar. 'Dat was een totaal andere ervaring. Er was een scheidslijn tussen de meiden, die allemaal hoog opgeleid waren en goede banen hadden, en de jongens. Die vielen enorm tegen. Die zaten bij de sociale werkvoorziening, of hadden nog nooit gewerkt en werden van thuis uit onderhouden. Eén jongen was zelfs licht verstandelijk gehandicapt. Hij kwam net als ik uit Tilburg en dat was voor hem de reden om zich een beetje aan mij vast te klampen. Hij klopte op een ochtend op mijn kamerdeur, omdat hij niet wist wat hij aan moest trekken. In het restaurant moest ik hem ook helpen met kiezen, want hij kon de menukaart niet lezen.' Er ontstonden in Italië geen nieuwe liefdes. 'Het was dus een reis voor singles. De meiden stonden er ongedwongen in, maar de jongens kwamen echt om een partner te vinden. Er was een vrachtwagenchauffeur bij, die zei: je betaalt duizend euro voor zo'n vakantie, maar levert het mij nou iets op in de zin van een relatie? Hij was nu vier keer geweest, het had hem vierduizend euro gekost en hij voelde zich getild.' Gerritsen deed een briefje bij het evaluatieformulier: 'Ik heb geschreven dat ik een leuke week had gehad, maar dit niet nog een keer zou gaan doen.'

Richard Moonen (29), beleidsmedewerker op een ministerie, deed verscheidene reizen met christelijke reisorganisaties. Hij heeft soortelijke ervaringen. 'Op vakantie gaan om even een partner te scoren, is geen goede insteek om een groepsreis te boeken. Als na dag drie blijkt dat het weer niet is gelukt, is voor die mensen hun hele vakantie vergald. En als dat voor meerdere mensen geldt, zet dat een domper op de sfeer.' Ook deelde hij op één van zijn reizen zijn hotelkamer met een man die zware problemen bleek te hebben. 'Die scheurde tien briefkaarten kapot en de elfde was pas goed. Het klinkt misschien egoïstisch, maar je krijgt er wel wat van mee en daar zit je toch eigenlijk niet op te wachten.'
Hij had ook moeite met dominante types die de boel naar hun hand zetten. 'De mensen die even voorop gaan lopen en dan de hele groep naar de middle of nowhere loodsen, omdat ze niet weten hoe ze een kaart moeten lezen, of die zo'n dominante stem hebben dat bepaalde excursies niet doorgaan. We zouden op jeepsafari gaan, tot één zo'n figuur zei "dat we niet eens onder het stof thuis zouden komen". Dus geen jeepsafari. Dat valt dan even in het water. Terwijl je allerlei mooie dingen zou zien, maar inderdaad, het was geen Parijs-Dakar.'

Orchideetje
 Hoe de reiziger zijn gezelschap heeft ervaren, is cruciaal voor zijn waardering van de hele reis, zegt Bob van Giels, die een tijdlang voor SNP de evaluatieformulieren van de deelnemers verwerkte. Hij werkt als psycholoog voor de politie, en begeleidt daarnaast al achttien jaar SNP-reizen.  Mensen hebben een gemeenschappelijk belang: een leuke vakantie hebben. Daardoor gaat het in het algemeen wel goed', zegt Van Giels. Hij heeft nog nooit escalaties meegemaakt, al kan de 'frustratietolerantie' wel op de proef gesteld worden. 'Bijvoorbeeld als er te weinig mensen zijn met wie het klikt, maar slecht weer kan ook een boosdoener zijn. Sommige groepen slaan zich daar goed doorheen, daar wordt feestelijk gekaart, maar er zijn ook mensen die erg gefrustreerd kunnen raken als een bepaalde tocht naar de top niet door kan gaan.'

Hij begeleidt vooral de zwaardere trektochten in de bergen. 'Het moet niet te streberig worden. Je hebt de mensen, in het algemeen degenen met de beste conditie, die gewoon een weekje willen beuken. En dan vergeten dat ze met een groep op pad zijn, waarin de zwakste schakel het tempo bepaalt.'

Van Giels maakt een onderscheid tussen de mensen voor wie het groepsproces een doel op zich is, en de mensen voor wie de groepsreis meer een medium is om een bepaalde tocht te kunnen maken. 'Ik heb een keer een reis gehad waarin de ene helft uit lezers bestond, en de andere helft uit kaarters. De lezers wilden niet kaarten, en de kaarters wilden gewoon kaarten. Soms is dat vervelend, namelijk als het niet helemaal geaccepteerd wordt. Dat geldt ook voor het verschil tussen de echte natuurliefhebbers en de mensen die gewoon een leuke tocht willen maken, maar niet bij elk orchideetje het floraboek uit de rugzak willen halen om vast te stellen welke variant het hier nu weer betreft. Dan krijg je opmerkingen als: we gaan toch niet bij élk bloemetje stilstaan? Terwijl de floraliefhebber denkt: dit is een leuk bloempje, dus waarom zou ik nu doorlopen?'

Onderwaterstation
 Dergelijke ergernis is in wezen onvermijdelijk, zegt sociaal psycholoog Hans van de Sande (RUG), die gespecialiseerd is in groepsprocessen. 'Als de deelnemers elkaar van tevoren nog niet kennen, zullen ze eerst een soort normen moeten ontwikkelen, en ze moeten het eens worden over de doelen. Dat gaat in het algemeen niet zonder conflict.'

Er is veel onderzoek gedaan naar mensen die tot elkaar veroordeeld zijn in bijvoorbeeld onderwaterstations, in satellieten en op schepen, het soort plekken waarmee je een krappe berghut zou kunnen vergelijken. 'Je ziet dan dat er, wanneer het niet goed loopt, om belachelijk kleine dingen conflicten kunnen ontstaan. Daar zit dan in wezen iets anders achter. Bijvoorbeeld dat je iemand erg egoïstisch vindt. Het conflict gaat dan niet daar over, maar over het feit dat hij steeds als eerste een stuk vlees neemt.'

Of het verstandig is dat soort conflicten uit te knokken, ligt volgens Van de Sande aan de duur van de reis. 'Wanneer ergernis blijft doorzeuren, heeft niemand een leuke reis, maar als die reis kort duurt zullen mensen zich toch inhouden, en dat is ook verstandig. Kritiek roept namelijk altijd eerst een verdedigingsreactie op, en voordat je door dat stadium heen bent, moet je alweer terug.'

Helma Matthijssen is sinds 1999 gids bij HT Wandelreizen. 'De reizen van twee weken, die ik kort vind, gaan bijna altijd goed; die zijn voor iedereen te overzien. Bij de vierweekse reizen is week drie altijd een dip. Dat is in week vier weer over, wanneer de thuisreis in zicht is.'
Irritaties liggen, zegt ook zij, 'meestal niet aan het feit dat iemand dik pindakaas op zijn brood smeert' ­ dat is slechts de aanleiding. Zij ziet het als reisbegeleider als haar taak een beetje bij te sturen. 'Als je de ergernis ziet groeien, is het de kunst er niet te lang mee te wachten om er wat van te zeggen. Het is vaak zo dat mensen zich niet bewust zijn van hun eigen gedrag. Vooral de mensen die al lang alleen wonen haal je er zo uit, die zijn de habitude kwijt om dingen te delen. En er is eigenlijk niemand die daar ooit iets over zegt. Het fijne van wandelreizen is dat je eens een halve dag met iemand op kunt lopen, en dan wat dingen terug kunt geven, gewoon volgens de algemene regels van het feedback geven.'
Waarmee ze niet wil zeggen dat het bij elk wissewasje tijd is voor een therapeutische sessie.

Ergenis
 'Mensen vertonen gedrag dat ze al jaren hebben. Dat zal niet direct veranderen. Als je je daaraan ergert, heb je daar vooral jezelf mee. De ander heeft het dikwijls niet eens door, dat je je ergert. Je moet dus voor jezelf de keuze maken: ga ik er iets mee doen, of zet ik het van me af?' Daarbij kan de volgende wijze spreuk als richtlijn dienen: 'De dingen die je niet kunt accepteren, moet je proberen te veranderen, maar de dingen die je niet kunt veranderen, moet je accepteren. Dat geldt op microniveau ook.'

Ergernis ontstaat ook door te hoge verwachtingen, denkt Matthijssen. 'In ons informatiemateriaal staat: het kan erg tegenvallen met een groep, laten we proberen er het beste van te maken. Sommige mensen vinden dat te negatief geformuleerd. Mij lijkt het realistisch. Een groepsreis is zo vergelijkbaar met andere dingen, ook met andere soorten vakanties. Er is niks wat alleen maar leuk is.' Of zoals Hans van de Sande opmerkt: 'Als je erheen gaat met de instelling "het zal wel weer niks worden", heb je nog best kans dat het leuk wordt.'

En verder geldt: ken uzelf. 'Als je het bij voorbaat lastig vindt dat andere mensen ook van de kaas zullen eten, moet je misschien niet op groepsreis gaan', zegt Helma Matthijssen. Die conclusie heeft Richard Moonen ook voor zichzelf getrokken. Hij gaat dit jaar waarschijnlijk alleen op pad. 'Het kan heel leuk zijn om mensen te leren kennen met wie je anders niet in contact gekomen was, omdat ze zich buiten je eigen wereldje bevinden. Ik zeg daarom ook niet dat ik nooit meer op groepsreis zou gaan, maar ik heb dit jaar bij de christelijke organisaties geen bestemming gevonden waar ik heel enthousiast van wordt, en het moet wel helemaal naar mijn zin zijn om het risico te nemen dat ik een groep tref die me niet bevalt. Want dat is gewoon een risico.'

Overlevingstips voor groepsreizigers
•Kies de groepsreisformule die bij je past. Bij sommige organisaties staat het programma van dag tot dag vast en doe je alles in groepsverband, andere beloven meer individuele vrijheid. Probleem is dat dat juist voor wrijving kan zorgen als de opvattingen over het 'groeps'-karakter van de reis te sterk uiteenlopen.
•Kies niet voor een groepsreis als het je alleen te doen is om het comfort van bijvoorbeeld een gids en bagagevervoer; daar zijn andere reisformules voor bedacht. Wil je jezelf niet geheel onderdompelen in het grote groepsgebeuren, boek dan zo mogelijk een eenpersoonstent of -kamer. Ga anders op zijn tijd even een sigaretje roken of 'naar de sterren kijken'.
•Ga niet op groepsreis wanneer je diep ongelukkig bent wegens een verbroken relatie, een sterfgeval, een crisis op het werk of wat dies meer zij. 'Even ertussenuit' zal in dit geval averechts werken: de vrolijke groep-in-vakantiestemming zal je nog ongelukkiger maken. Blijf thuis.
•Let bij een actieve reis goed op de klassering: kies bij twijfel over de zwaarte liever de lichtere variant. Bepaal dat zelf en laat je niet overhalen door een vriend of vriendin.
•Wees niet te veel op de centen; dat is voor veel mensen een grote bron van ergernis.
•Ga je niet in stilte doodergeren, dat is zonde van je vakantie. Relativeer, relativeer, relativeer: probeer om andermans onhebbelijkheden te lachen. Lukt dat niet, dan is het de kunst om niet te wachten tot de spanning te hoog is opgelopen. Geef je kritiek in de vorm van feedback. Nog beter is de kwinkslag.
•Probeer bij lange of fysiek veeleisende reizen van tevoren kennis te maken met de overige deelnemers. De eerste indruk zegt niet alles, maar soms genoeg.

Tergende types
De klager
Kiest voor een lichamelijk veel te zware fiets- of wandelreis, zodat de hele groep telkens op hem of haar moet wachten en er geen tijd meer is om echt te pauzeren. Zoekt echter de oorzaak van dit probleem niet bij zichzelf, maar beschuldigt anderen ervan te hard te gaan. Roept dan verontwaardigd: 'We zijn toch op vakantie?!'

Het ongeleide projectiel
Is bijvoorbeeld net gescheiden en nog eufoor van de plotselinge vrijheid. Is half overspannen, betrekt de groep in de lopende therapie en zet zo de hele boel op stelten. Is zeer direct en daagt uit tot discussie en persoonlijke ontboezemingen. Opent bijvoorbeeld het eerste het beste gesprekje met de vraag: 'Wil jij kinderen?'

De vrouwelijke eind-veertiger, single
Zuur type, emancipatie is een belangrijk thema; heeft zwaar voor de onafhankelijkheid moeten vechten, is gedurende die strijd echter teleurgesteld geraakt in het leven en in de liefde. Vraagt in een berghut die per pakezel bevoorraad moet worden om kruidenthee, 'maar geen venkel', en waakt ervoor dat ze niet te veel meebetaalt aan de pot wanneer anderen een glas wijn meer plegen te drinken dan zij.

De mannelijke vijftiger, single
Is vastbesloten een nieuwe vrouw te vinden en blijft net zo lang pijlen afschieten tot het een keer raak is. Geneert zich daar niet voor. Waant zich een begerenswaardige partij en plukt graag een jonge blom.

De Nepal-ganger
Ziet niet waar hij is, maar ratelt aan een stuk door over vroegere reizen. De permanente vergelijking met Himalaya-panorama's valt negatief uit voor de arme Alpen. Verheugt zich op een toekomstige tocht naar de Kilimanjaro.

*Richard Moonen heet in werkelijkheid anders. (Aangepast op 30 juli 2010)

bron: www.intermediair.nl 

Ps van de club: Dit artikel heeft eerder op de club gestaan in 2006. Ik werd door één van de schrijvers benaderd om de gewijzigde 2010 versie op te nemen op de club. Daarop zelf besloten om het artikel opnieuw te posten